سابقه تاريخي سيمان در ايران:
اصولاً با توجه به تعريفي كه از سيمان و ريشه تاريخي آن شد, ميتوان بدين نتيجه رسيد كه سيمان نوعي ملات آبي داراي ريشه آهكي است . به تعبير ديگر سيمان نوعي از تركيبات آهكي رسي است كه در زير آب و در هوا سخت مي شود. با قبول چنين تعريف و خاصيتي و با شناختي كه از ماهيت سيمان طبيعي , سيمان رومي و سيمان پوزولاني داريم براحتي مي توانيم به اين نتيجه برسيم كه آنچه ايراني ها از زمان های بسيار قديم بعنوان ملات آبي استفاده مي كرده اند و بناهائي همچون فانوس هاي دريايي در خليج فارس يا سدها و تاسيسات بندري مجاور آب مي ساخته اند تركيبي از آهك و مواد رسي (سيليسي) بوده است : مخلوطي كه ايراني ها براي كاربرد در آب مي ساخته اند, تركيبي از آهك و خاكستر يا لجن پخته بوده است . در حقيقت با وارد كردن خاكستر يا لجن پخته در مخلوط اوليه تهيه مصالح ، عامل سيليس را وارد عمل و واكنش سخت شدن مي كرده اند.
آثار باقيمانده , سدها و پل هاي عظيم در نقاط مختلف ايران همچون سد ايزد خواست كه اولين سد قوسي جهان است, سد كرخه و سد شادروان مسلم مي سازد كه ايراني ها از خيلي قديم خواص آهك آبي را مي شناخته اند و طروق تهيه ملات آبي را ميدانسته اند. خصوصاً ذكر اين نكته قابل توجه است كه بسياري ازسدهائي كه پس از اسلام ساخته شده اند در محل و روي پي هاي باقيمانده از سدهاي ويران شده قبل از اسلام بنا گرديده اند..
به روايتي ساكنان كناره شمالي خليج فارس از زمان ايلامي ها آهك آبي را مي شناخته اند و با استفاده از آن بناهائي در سواحل خليج احداث كرده اند. ذكر سطور زير از كتاب مصالح ساختمان » نوشته زنده ياد استاد مهندس احمد حامي ، نويسنده را بي نياز از ارائه هر سندي مي كند:
پختن آهك را يونانيان از ايرانيان و روميان از يونانيان ياد گرفته اند , زيرا پيشين ترين ملات آهكي در ايران پيدا شده است. آشوري ها و بابليها بناهاي خود را با گل ، سنگ ، گچ ، آجر و ملات گل يا قير مي ساخته اند. مصريان با آنكه سنگ آهك فراوان داشتند ، ملات گچي مصرف مي كردند. چيني ها هم پختن سنگ آهك را مي دانستند و در ساختن برج هاي ديوار چين كه نزديك به 2000 سال پيش ساخته شده، ملات آهك مصرف كرده اند . اما ملات هاي آهكي ايران خيلي قديمي تر از آن زمان هاست.
نويسنده با در هم كردن يك وزن گرد آهك شكفته و سه وزن گرد آجر و نزديك به 30 % وزن مخلوط آن دو آب و ساختن نمونه و گذاشتن نمونه ها سه روز در هواي نمناك و سپس هفته ها در زير آب ، ملات سرخ رنگ كف كاخهاي هخامنشيان را در تخت جمشيد و شوش بازسازي كرده است. اين ميرساند كه كارشناسان ساختمان ايران در زمان هخامنشيان آهك پزي مي دانستند .
در جنوب فارس و كناره شمالي خليج فارس كه گل آهك زياد است , به روش ساده باستاني آهك مي پزند: گل اهك را كمي مي كوبند كه ، كلوخه هاي آن خاك شوند. خاك گلاهك را با نرمه كاه و پِهن درهم كرده و با آن آبخوره مي سازند. در آبخوره , آب مي ريزند و گل مي گيرند. گل را به كلفتي نزديك به0 1 سانتيمتر روي زمين پهن مي كنند. همين كه گل پهن شده روي زمين ، سفت شد آنرا با كنار بيل يا ابزار ديگر همانند خشت مي برند . پس از آنكه خشت ها نيمه خشك شدند آنها را ور مي چينند و كله گي واميدارند و مي گذارند تا خشك شوند.
زمين را كمي گود مي كنند و كف آن يك لايه بته مي چينند, روي لايه بته خشت گلاهك را كله گي واميدارند, جوري كه ميان آنها جاي خالي بماند تا دود و هواي داغ بالا روند. روي خشت واداشته لايه ديگر بته مي چينند و روي آن خشت واميدارند . اين كار را دنبال مي كنند تا مخروطي از بته و خشت درست شود. روي مخروط گل مي مالند, چند جا در پائين و يك جا در نوك مخروط سوراخ مي گذارند. لايه زيري بته را آتش مي زنند, كم كم آتش به بالا مي رسد, خشت ها را داغ و سرخ مي كند . نرمه كاه و پِهن درون خشت ها مي سوزند و به پختن آنها ياري مي دهند. پس از آنكه خشت ها پختند و كوره سرد شد, خشت هاي پخته را مي كوبند و الك مي كنند. گرد ليموئي رنگ يا قهوه اي روشن فرو ريخته از الك ساروج است.
ايرانيان آهك آبي را از زمان باستان مي شناخته اند و آنرا در ساختمان هاي بندري كناره هاي خليج فارس مصرف كرده اند و تا چند دهه پيش بنام ساروج مصرف مي شده است . ساختمان هاي دريائي بندرهاي باستاني جنوب مانند بوشهر و لنگه كه هنوز پابرجا هستند, همه با ملات آهك آبي ساخته شده اند . تا سال ها پيش در كناره خليج فارس آهك آبي بندر خمير, به نام ساروج خمير توليد ميشده است و مصرف گسترده اي داشته است . بهرحال آنچه كه بيان شد مربوط به گذشته بود, در عصر حاضر تكنولوژي جديد سيمان براي اولين بار با راه اندازي كوره 100 تني سيمان ري ، در نزديكي كوه بي بي شهربانو و در سال 1312 در ايران متولد شد .
 |
بخشي از آثار با عظمت هخامنشي و موزه آن كه نمونه هائي از ملات هيدروليك در آن در معرض ديد است